Ο Βύρωνας στην Αττική είναι ο πρώτος συνοικισμός αστικής αποκατάστασης προσφύγων που στο μεγαλύτερο ποσοστό τους προέρχονταν από τη Σμύρνη και τα περίχωρα της διοικητικής της περιφέρειας.
Αποτελεί δείγμα του γιγαντιαίου έργου που είχε αναλάβει το ελληνικό κράτος για την αποκατάσταση των προσφύγων μιας και σχεδιάστηκε επί χάρτου ως οργανωμένη πόλη. Γνωστά πρόσωπα του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου που έλκουν την καταγωγή από τα Ιωνικά παράλια ή γεννήθηκαν εκεί ήταν ανάμεσα στους πρώτους οικιστές της πόλης που σχηματίστηκε στους πρόποδες στου Υμηττού ανάμεσα στους δύο άλλους προσφυγογενείς δήμους, της Καισαριανής και του Υμηττού.
Χαρακτηριστική ήταν η ανάπτυξη του αθλητισμού, της παιδείας, του προσκοπισμού και του προοδευτικού εν γένει πνεύματος των πρώτων οικιστών οι οποίοι κατά των ερχομό τους αποτελούνται από γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους λόγω της αιχμαλωσίας των ανδρών τους από 18 – 45 ετών. Αυτός θα είναι και ο κύριος λόγος που στην οργάνωση της πόλης θα συμπεριληφθεί και η ίδρυση του πρώτου’’ νηπιοτροφείου’’ (παιδικός σταθμός) ως θεσμός, από τον Μοργκεντάου δεδομένου ότι το μοναδικό εργατικό δυναμικό της πόλης ήταν οι νέες γυναίκες.
Στα χρόνια του πολέμου θα αναπτυχθεί έντονη δράση του ΕΑΜ. Μαζί με τους όμορους προσφυγικούς δήμους θα αποτελέσουν για τον Γερμανό κατακτητή το αντιστασιακό μέτωπο ανατολικής Αττικής και θα αντιμετωπισθούν με το ιστορικό μπλόκο του Βύρωνα.
Πρώτο προσφυγικό σωματείο του Βύρωνα θα είναι η Πανιώνιος Στέγη ενώ η Ένωση Μικρασιατών Βύρωνα ιδρύεται το 2000 σκοπεύοντας κυρίως στην έρευνα των ιστορικών στοιχείων της πόλης και των κατοίκων της προκειμένου αυτά να διασωθούν. Από την παρουσίαση κιόλας του σωματείου, το Νοέμβριο του 2000, η πρόεδρός του Μαριάννα Μαστροσταμάτη προτείνει ενώπιον του τότε δημάρχου την παράδοση του κτηρίου του παλιού δημαρχείου στο λαό του Βύρωνα προκειμένου να στεγαστεί εκεί η ιστορία της πόλης τους σε ένα μουσείο. Ως τότε στο κτήριο στεγάζονταν ο πολιτιστικός και αθλητικός οργανισμός του δήμου.
Mε ενέργειες της δημοτικής αρχής υπό τον δήμαρχο κ. Άκη Κατωπόδη εγκρίθηκε από την Περιφέρεια κονδύλι για την πραγματοποίηση της ίδρυσης μουσείου.
Η πρώτη σύσκεψη των εκπροσώπων των θεσμών πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 4 Ιουνίου και τέθηκαν υπό συζήτηση οι πρώτες προτάσεις.
Να σημειωθεί ότι το κτήριο που θα στεγάσει το μουσείο είναι από τα πρώτα δημόσια κτήρια της πόλης που λειτούργησε ως ιατρείο του ΕΕΣ (φωτο) και αργότερα ως δημαρχείο.