Εθελοντές, διασώστες, επιστήμονες. Παιδιά κακοποιημένα, εγκαταλελειμμένα, με προβλήματα υγείας. Οι μεν προσφέρουν τη βοήθειά τους στα δε και δημιουργούν το «Χαμόγελο του Παιδιού». Επισκεφθήκαμε ένα από τα σπίτια φιλοξενίας του οργανισμού και μάθαμε πώς λειτουργούν τα πράγματα, από τις διακομιδές ως το Amber Alert.
Μεσημέρι Μαρτίου και ο δρόμος που ανηφορίζει μας οδηγεί σε ένα από τα κεντρικά σπίτια φιλοξενίας του οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» στον Καρέα. Η πρώτη εικόνα είναι πολύ διαφορετική από ό,τι περίμενα: Μια πέτρινη μονοκατοικία με αυλή, δέντρα και παιχνίδια, ένα μεγάλο σπίτι. Στο πάρκινγκ του χώρου βρίσκεται ένα ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ με τα διακριτικά του «Χαμόγελου». Παιδιά που μένουν στο σπίτι έρχονται κουβαλώντας τις σχολικές τους τσάντες. Συζητούν με το προσωπικό τα νέα της ημέρας. Μια πιτσιρίκα, μάλλον του λυκείου, ακούει τις παρατηρήσεις του προέδρου του συλλόγου, Κώστα Γιαννόπουλου, γιατί έχει βάλει μολύβι στα μάτια της και δικαιολογείται χαριτωμένα.
Οι διασώστες αγχωμένοι έρχονται και φεύγουν με έναν καφέ στο χέρι και ίσα που τους προλαβαίνω για να βγουν μια φωτογραφία και να μας πουν κάτι για τη δουλειά τους: Το «Χαμόγελο», σε συνεργασία με το ΕΚΑΒ, έχει δημιουργήσει επτά μονάδες ασθενοφόρων με πιστοποιημένο προσωπικό, όπως μου εξηγούν οι ίδιοι. «Μεταφέρουμε παιδιά που δεν μπορεί να τα καλύψει το ΕΚΑΒ. Πάμε στα αεροδρόμια, καλύπτουμε διακομιδή μωρών, παιδιά που βρίσκονται στον δρόμο…». Καλύπτουν την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και κάποια κοντινά μέρη. «Το ΕΚΑΒ καλύπτει τα επείγοντα περιστατικά. Ενα παιδί, ας πούμε, που πρέπει να κάνει χημειοθεραπεία και βρίσκεται στους Μολάους το πάμε και το φέρνουμε εμείς, διαφορετικά οι γονείς του θα έπρεπε να πληρώνουν μια περιουσία σε ιδιωτικά ασθενοφόρα ή θα έπρεπε να μετακομίσουν στην Αθήνα».
Στο σπίτι δεν βασιλεύει ησυχία, αν και το προσωπικό, ως επί το πλείστον νέες γυναίκες, προσπαθεί να βάλει τα μικρά για ύπνο. Στους διαδρόμους ανεβοκατεβαίνουν πιτσιρίκια που παίζουν, φωνάζουν, ασχολούνται με κάτι που τους έβαλε η δασκάλα τους. Η κουζίνα μυρίζει κάτι ωραίο και από ένα σκοινί κρέμονται φωτογραφίες των παιδιών από «οικογενειακές στιγμές». Τώρα έχω μπερδευτεί κάπως, μοιάζει πράγματι σαν να πρόκειται για μια πολύ μεγάλη οικογένεια…
Ο οργανισμός «γεννήθηκε» στις 9 Νοεμβρίου 1995 από ένα μικρό παιδί, τον Ανδρέα. Ενώ εκείνος ζούσε τις δικές του επώδυνες στιγμές εξαιτίας της αρρώστιας του, ζήτησε με μία επιστολή να δημιουργηθεί ένας σύλλογος ο οποίος θα βοηθούσε όλα εκείνα τα παιδιά που εξαιτίας των προβλημάτων τους δεν μπορούσαν να χαμογελάσουν. Στις 22 Δεκεμβρίου ο μικρός Ανδρέας έφυγε από τη ζωή αγνοώντας τη μεγάλη παρακαταθήκη που άφηνε πίσω του. Με πρωτοβουλία του πατέρα του Κώστα Γιαννόπουλου το 1996 ιδρύθηκε ο σύλλογος «Το Χαμόγελο του Παιδιού». Εκείνος θυμάται: «Τότε δεν είχα καμία γνώση για τέτοια θέματα. Τον πρώτο καιρό ξεκινήσαμε με κάποια δικά μου χρήματα στις εγκαταστάσεις της εταιρείας μου. Στόχος μας ήταν να βοηθήσουμε παιδιά με προβλήματα υγείας, παιδιά κακοποιημένα, παιδιά που βρίσκονταν στον δρόμο. Ο κόσμος νόμιζε ότι θα γίνει ακόμη ένας φιλανθρωπικός σύλλογος για παιδιά. Δεν το θέλαμε αυτό. Βάλαμε μπροστά την πρακτικότητα και την αμεσότητα σε σχέση με τις ανάγκες των παιδιών. Δεν βασιστήκαμε στην προσωπική μας άποψη για το πώς έπρεπε να είναι τα πράγματα, οι ανάγκες των παιδιών διαμόρφωσαν τις δραστηριότητές μας».
Περιπλανιέμαι στο μεγάλο σπίτι και χαζεύω δύο μεγάλους αρκούδους αφημένους σε ένα πιάνο. Από μία μισάνοιχτη πόρτα μια νεαρή κοπέλα, η Σοφία, διαβάζει τον ζωηρό Παναγιώτη. Η Σοφία Θεοδωροπούλου είναι φιλόλογος και εργάζεται στο «Χαμόγελο» βοηθώντας τα παιδιά που είναι γραμμένα στο σχολείο της περιοχής στο διάβασμά τους. «Επικοινωνώ με τους δασκάλους όπως θα έκανε μια μαμά, αλλά πιο συχνά, δεδομένου ότι έχω να κάνω με πολλά παιδιά. Εχουν επίσης εξωσχολικές δραστηριότητες. Παίζουν μπάσκετ, ποδόσφαιρο, πάνε χορό. Εχουμε υποστηρικτικά μαθήματα, λογοθεραπευτές κτλ. Αυτό που προσέχουμε περισσότερο είναι ο συναισθηματικός τους κόσμος. Το γεγονός ότι έχουν συγκεκριμένο πρόγραμμα και πρέπει να πειθαρχήσουν σε αυτό τα βοηθάει πολύ». Οι άνθρωποι του οργανισμού επισκέπτονται τα σχολεία της χώρας και ενημερώνουν τα παιδιά και τους γονείς για τα προβλήματα και τις λύσεις, ενώ συχνά πλέον γίνονται προσπάθειες και από τρίτους, εκτός οργανισμού.
Τέσσερις χιλιάδες ονόματα είναι γραμμένα στον κατάλογο των εθελοντών. Αυτοί είναι ίσως πιο σημαντικοί και από την ίδια την οικονομική βοήθεια. Η προσφορά τους μπορεί να είναι από τη συντροφιά σε ένα παιδί στο νοσοκομείο για κάποιες ώρες, ώστε να ξεκουραστούν οι γονείς του, μέχρι το να τα διαβάσουν ή οτιδήποτε μπορεί κάποιος να προσφέρει ανάλογα με τις δυνατότητές του. Η Κική Μπούρχα, υπεύθυνη του τμήματος εθελοντισμού, εξηγεί τις διαδικασίες ένταξης στο πρόγραμμα: «Προσπαθούμε να γνωρίσουμε τον υποψήφιο μέσα από μια συνάντηση. Οι προθέσεις των εθελοντών δεν είναι πάντα να βοηθήσουν, αλλά ενίοτε να καλύψουν δικές τους “ανάγκες”. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην επιλογή. Ο εθελοντής πρέπει να σκεφτεί καλά γιατί θέλει να βοηθήσει και πώς. Η ανταμοιβή του είναι η αγάπη των παιδιών αλλά και το συναίσθημα ότι ανήκει σε μια μεγάλη ομάδα. Πολλοί από εμάς ξεκινήσαμε ως εθελοντές και συνεχίσαμε».
Συνεχίζω την περιπλάνησή μου ώσπου αντικρίζω μια τελείως διαφορετική εικόνα. Πίσω από γραφεία με γυάλινα διαχωριστικά κάθονται οι συντονιστές της γραμμής 1056. Εδώ χτυπάει η καρδιά του οργανισμού: το 1056 λειτουργεί όλες τις ημέρες του χρόνου σε εικοσιτετράωρη βάση και η κλήση είναι χωρίς χρέωση. Οι συντονιστές είναι κοινωνικοί λειτουργοί που απαντούν στα τηλέφωνα και οι οποίοι προσπαθούν να βοηθήσουν. «Κυρίως δεχόμαστε κλήσεις για κακοποίηση, για παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο, εντός και εκτός οικογένειας. Εμείς δεν λέμε στον άλλον τι να κάνει, σκοπός μας είναι να καταλάβει το τι βιώνει και ποιες επιλογές έχει» περιγράφει η συντονίστρια Ιωάννα Λαγουμιτζή. «Οταν χρειάζεται ενημερώνουμε τις εισαγγελίες και παρεμβαίνουμε εφόσον μας το ζητήσουν, εκτός αν πρόκειται για κλήσεις επιτόπιας παρέμβασης όπου το θέμα είναι άμεσο. Για παράδειγμα, κάποια στιγμή το καλοκαίρι δεχτήκαμε κλήση από γείτονες για μια οικογένεια που τους είχαν διώξει από το σπίτι τους και κοιμούνταν με τέσσερα παιδάκια, ηλικίας από κάποιων μηνών μέχρι λίγων χρόνων, στο προαύλιο ενός σχολείου. Τα παιδιά είχαν αφυδατωθεί, τα σώματά τους είχαν κάνει εκζέματα από τον ήλιο και ήταν πολύ βρώμικα. Η δουλειά μας έχει πολλή ένταση. Μπορεί να δουλεύεις όλη σου τη βάρδια με ένα περιστατικό και να προσπαθείς να καταλάβεις μόνο από μια φωνή που βρίσκεται σε απόγνωση τι στο καλό συμβαίνει. Είναι ομαδική δουλειά και πρέπει να υπάρχει καλή συνεργασία γιατί συχνά η επόμενη βάρδια από εμένα θα αναλάβει την υπόθεση που άρχισα εγώ».
Εκτός από την εθνική γραμμή 1056 υπάρχει και η 116 000, η γραμμή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπου μπορεί να τηλεφωνήσει κάποιος από οποιοδήποτε μέρος της Ευρώπης για να δηλώσει μια εξαφάνιση. Το Amber Alert είναι η ονομασία για τον διεθνή κωδικό, που σημαίνει συναγερμό για ένα παιδί το οποίο χάθηκε και εικάζεται ότι βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Πήρε το όνομά του από την εννιάχρονη Αμπερ Χάγκερμαν, η οποία το 1996 έπεσε θύμα απαγωγής και δολοφονήθηκε από έναν κατά συρροήν απαγωγέα παιδιών.
Η Μάχη Λαζαρίδου-Κοτρώνη, πρώην εισαγγελέας στον Καναδά, ήρθε στην Ελλάδα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Εγινε εθελόντρια στο «Χαμόγελο» και παρέμεινε εδώ εγκαταλείποντας τη νομική της καριέρα αφού αποφάσισε ότι αυτό που έκανε στην οργάνωση ήταν σημαντικότερο. Είναι υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου για την Αντιμετώπιση της Εξαφάνισης, Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών, ενώ ασχολείται παράλληλα με τις διεθνείς συνεργασίες του οργανισμού. Μου περιγράφει με περηφάνια όσα έχει καταφέρει ως σήμερα το «Χαμόγελο», καθώς και την αναγνώριση και συμβολή του σε διεθνές επίπεδο. Τη ρωτάω για το σήμα συναγερμού. «Το Amber Alert είναι για ειδικές περιπτώσεις άμεσου κινδύνου, όπου σημασία έχουν οι πρώτες ώρες. Από τη στιγμή που η αστυνομία κρίνει ότι πρέπει να εκπέμψει σήμα κινδύνου, μέσα σε μία ώρα αυτό θα μεταδοθεί στις τηλεοράσεις, στα ραδιόφωνα, στο μετρό, στην Αττική οδό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δώσει την επιχορήγηση και πλέον θα υπάρχει αυτοματοποιημένο σύστημα συναγερμού σε Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία και Κύπρο ώστε να προλαβαίνουμε πιθανή μετάβαση του παιδιού σε άλλη χώρα, το λεγόμενο trafficking. Η Ελλάδα είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα όπου το AmberAlert λειτουργεί σε εθνικό και όχι τοπικό επίπεδο. Κάθε φορά που αποφασίζεται η εκπομπή σήματος, μέσα σε λίγες ώρες το “Χαμόγελο” πρέπει να φτιάξει την αφίσα και το τηλεοπτικό σποτ που θα μεταδοθεί».
Το «Χαμόγελο» όλα αυτά τα χρόνια έχει αναπτύξει δράσεις για πάρα πολλά θέματα και αναζητεί στήριξη από παντού. Τα αρμόδια υπουργεία συχνά αγνοούν τις προτάσεις για λύσεις σε λειτουργικά ζητήματα. Μου λένε χαριτολογώντας ότι κάθε φορά που αναλαμβάνει κάποιος υπουργός προσπαθούν να ανιχνεύσουν το αν είναι καλός άνθρωπος, αν θα νοιαστεί. Ευτυχώς υπάρχει η ιδιωτική πρωτοβουλία, από εταιρείες, από κάποιους που έχουν χρήματα αλλά κυρίως από εκείνους που δεν έχουν, από γιαγιάδες και παππούδες που θα δώσουν 5 ευρώ. Η μεγαλύτερη όμως βοήθεια είναι οι εθελοντές. Χαζεύω κάποιες παιδικές ζωγραφιές ενώ το μάτι μου πέφτει σε μια ευχαριστήρια επιστολή ενός πατέρα: «Χίλια ευχαριστώ για τη διακομιδή των νεογέννητων πρόωρων παιδιών μου. Μπορεί το αγοράκι έπειτα από 12 ώρες να μας άφησε για να γίνει αγγελούδι, αλλά το κοριτσάκι δίνει τον αγώνα του για τη ζωή με καλές πιθανότητες. Ευχαριστώ τους εθελοντές οδηγούς του ασθενοφόρου και την οργάνωσή σας». Χαμογελάω.
Περισσότερες πληροφορίες στο www.hamogelo.gr
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 497, σελ. 60-64.
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ